Roem, beroemdheid en Instafame

“Opdat wat door mensen is gedaan niet mettertijd vergeten raakt”: dat is het doel van Herodotus Historiën. Met zijn boek over onder andere de Perzische oorlogen wordt hij daarom gezien al de eerste geschiedschrijver, zo leren ook scholieren en studenten vandaag de dag nog. Maar in een adem wordt daar nu bij gezegd: het doel van de huidige historicus is veranderd. Herodotus schrijft uitdrukkelijk “opdat grote en bewonderenswaardige werken niet roemloos worden”.

Alleen het woord ‘roem’ al gebruiken we tegenwoordig amper, laat staan dat die combinatie van bekendheid en ethische kwaliteit als doel van geschiedschrijving moet of nog mag dienen. De wetenschapper wordt geacht “kritische distantie” te hebben tot waar hij over schrijft. Binnen de geschiedenisles of -studie is er voor faam, roem of prestige – in het algemeen – geen ruimte meer.

Nu het behoud van prestige als beoogd doel uit de geschiedschrijving is verdwenen, betekent dat niet dat onze samenleving helemaal vrij is van roem. Wie zijn telefoon ontgrendeld, treedt binnen in werelden die draaien om beroemdheid. Op Youtube en Instagram wedijveren creatieve geesten om de meeste volgers en het grootste publiek. Beroemdheid, Instafame, bouwt langzaam op,maar kalft ook steeds af. Wie zijn aantallen kijkers en abonnees wil behouden, moet zich grote moeite getroosten volgers aangehaakt te houden in de stroom van andere content creators.

Anders werkt het op TikTok: gebruikers kunnen hier weliswaar elkaar volgen, maar ‘het algoritme‘ bepaalt vooral welke video’s je voorgeschoteld krijgt. Doorslaggevend zijn je eigen voorkeuren, je eerdere kijkgedrag en de bekendheid bij anderen. ‘Tiktok fame’ komt daarom als een donderslag bij heldere hemel. Wie een guitig dansje doet, kan binnen dagen beroemd zijn. Tiktokkers hoeven niet op zoek naar volgers of abonnee’s, het algoritme zorgt dat de danspassen – dat zijn het vaak – bij iedereen terecht komen en zo de wereld over gaan.

De vraag is: hoelang duurt dat? Waar beroemdheid bij op Youtube of Instagram, zorgvuldig opgebouwd met geduldige verzoeken om likes and subscribes dus ook langer nodig heeft om te vervagen, is het bij Tiktok ook opeens voorbij. Dat kan een ontluisterende ervaring zijn, zoals bijvoorbeeld Vox beschrijft. Een nieuwe trend gaat zo snel onder als hij opkomt.

Wie van de creativiteit op sociale media zó gecharmeerd is, dat hij het uit het komen en gaan van beroemdheid wil trekken om er langer van te genieten, komt in de buurt bij de bedoeling van Herodotus. In het gewoel van ruziënde koningen, volkeren en landen stond nu eens de een, dan weer de ander in aanzien. Soms zitten er personen of daden tussen die de moeite van het onthouden waard zijn; de rest glijdt af in de vergetelheid. Voor die mensen en momenten schrijft Herodotus zijn boek: zodat de fame nooit vergaat – we hebben het er na 2500 jaar nog over.