Algoritme

‘Dat bepaalt het algoritme’, ‘het algoritme discrimineert’ en zelfs ‘We worden geregeerd door algoritmes’ – we horen het tegenwoordig steeds vaker. Maar wat betekent het eigenlijk? En waar komt het woord eigenlijk vandaag?

Het woord hoort thuis in de wiskunde, waar algoritme zoveel betekent als een stel regels voor het stapsgewijs uitvoeren van een eindig proces. Het wordt dikwijls gebruikt voor computerprogramma’s die “automatisch” voorgeprogrammeerde als… dan… stappen uitvoeren in een bepaalde omstandigheid.

Waar komt het woord vandaan? Met ritme (maten) heeft het niets te maken. In de 9e eeuw schreef de wiskundige Mohammed ibn Moesa te Bagdad een boek over wiskunde. In dat boek beval hij het gebruik van – wat hij noemde – ‘Indiaanse cijfers’ aan. Het boek werd in de 12e eeuw vertaalt naar het Latijn: de numero Indorum. Westerse auteurs waren er zo mee ingenomen dat ze ook over ‘Arabische cijfers’ spraken (1,2,3 in plaats van het Romeinse i, ii, iii).

Mohammed ibn Moesa kwam uit Khwarezm, bij het Aralmeer (nu Oezbekistan). In Bagdad kreeg hij daarom de bijnaam al-Kwarizmi (die uit Kwarezm). De Latijnse versie van zijn boek werd daarom Algoritmi de numero Indorum: Al-Kwarizmi over Indische cijfers. Latijnse vertalers verbasterden wel vaker Arabische eigennamen: Ibn Roesjd werdt Averroës, Ibn Sinna werd Avicenna, Ibn Gabirol werd Avicebron, enzovoorts. Al-Kwarizmi werd Algoritmi.

Algoritmi werd vervolgens al snel toch verward met het Griekse rhytmos (ritme, maat) en arythmos (getal, denk aan het Engelse arythmetic). Zo werd het Algorithmus, en kreeg het Engelse woord algorithm zijn ‘h’. Via het Latijn verspreidde het zich over de Europese talen

In eerste instantie bleef het woord algoritme het schrijven in Arabische cijfers betekenen. Pas in de 19e en 20e eeuw verschoof de betekenis naar de wiskundige functie die het nu nog heeft. Met de opkomende digitalisering van onze tijd krijgt algoritme zijn huidige betekenis.