Janus en januari

De maand januari is vernoemd naar de Romeinse god Janus. Niet toevallig, want Janus was de god van het begin en van het einde; het openen en het sluiten. De Romeinen geloofden dat hij de god was die de hemelpoort opende en sloot. Bij offers en gebeden was Janus de eerste god die de gelovigen aanriepen, omdat hij de poort naar de hemel voor hen moest openen.

De Romeinen hadden veel te danken aan Janus, of dat geloofden ze in elk geval. Hij werd gezien als de god die de Romeinen het rechtssysteem, het geld en de landbouw had gebracht. Bij dat laatste had hij overigens hulp gehad van de god Saturnus. Op die manier zorgde Janus voor vrede en welvaart.

Voor de Romeinen was januari de elfde maand en februari de twaalfde. Bij de invoering van onze hedendaagse Gregoriaanse kalender is januari naar voren gehaald en de eerste maand van het jaar geworden. Pas na de Romeinen kreeg januari dus de plek waar deze maand eigenlijk hoort: aan het begin.

Als god van het begin en het einde wordt Janus afgebeeld met twee hoofden; eentje kijkt naar voren, een naar achteren. Een beeld met twee gezichten noemen we dan ook een Januskop. In Nederland vind je er een in Harlingen aan de zeedijk, de Stenen Man. Dit standbeeld is trouwens geen beeld van Janus zelf, maar van de Spaanse edelman Casper de Robles, die na de Allerheiligenvloed van 1570 ervoor zorgde dat de Friese dijken werden versterkt.

Foto ‘Buste van Janus Bifrons in het Vaticaanse museum’. Foto genomen door Fubar Obfusco, 2005.