On tour: Onderzoek naar rituelen met een bijzondere waarde

Door Roald Dijkstra

Ruim een zevende deel van de wereldbevolking is katholiek. Binnen Nederland geldt dat voor ongeveer een op de acht personen. Voor al deze mensen is de stad Rome bijzonder. De paus verblijft daar immers, omdat de apostel Petrus er begraven ligt. De Kerk beschouwt hem als de allereerste bisschop van Rome en de allereerste paus. De populairste katholieke plek in Rome is daarom de Sint Pietersbasiliek. Elk jaar komen katholieken van heinde en verre naar deze kerk om daar het graf van Petrus te bezoeken.

De kerk is zo’n vier eeuwen oud, maar er liggen nog veel oudere overblijfselen van de originele, vierde-eeuwse kerk onder de grond. Het al dan niet authentieke graf van Petrus begon als een eenvoudig graf- of overwinningsmonument, maar werd al snel de locatie van een van de grootste christelijke kerken en een symbool van het christendom. Hoe dat ging kun je zien in dit filmpje. Keizers, bisschoppen en lokale bestuurders vochten op deze plek een machtsstrijd uit. Ze deden schenkingen, verfraaiden de kerk, bouwden stukken erbij: alles om de apostel gunstig te stemmen en hun concurrenten (en natuurlijk de bezoekers van de basiliek) te imponeren. Ook werden er feestmalen voor de armen georganiseerd in de kerk en geloofsbelijdenissen van verdachte bisschoppen getest door ze op het graf van de apostel te leggen. De plaats waar Petrus begraven lag, werd steeds weer gebruikt om nieuwe activiteiten te ontplooien. Die werden als het ware verankerd in het aanzien en heilige karakter van de plek.

Ook nu nog vinden er op heilige plaatsen over heel de wereld allerlei rituelen plaats die voor gelovigen een bijzondere waarde hebben. In dit project over het vroege pausschap (aan de Radboud Universiteit in Nijmegen) onderzoek ik daarom samen met mijn collega Dorine van Espelo waarom dat zo is en hoe dat werkt aan de hand van onderzoek naar de Sint Pietersbasiliek van de tweede tot de negende eeuw. Je kunt meer vinden over ons project op de website. Bekijk daar ook eens de andere klassieke onderzoeksprojecten in het OIKOS Anchoring Innovation programma!