Woord van de voorzitter (maart 2025)

Aanstaande donderdag, 20 maart, mag ik op verzoek van enkele ouders van leerlingen van mijn school een lezing verzorgen over de overgang van Republiek naar Keizertijd in het Romeinse Rijk, een moment dat voor historici veel betekenis heeft. Maar hoe zat dat voor de ‘gewone Romein’ die in 27 v. Chr. bezig was zijn gezin te onderhouden? Ik denk dat het een interessante uitwisseling van ideeën gaat worden.

Ook opmerkelijk: wat bracht deze ouders van de Oudercursus Latijn die ik afgelopen weken gegeven heb, op juist deze vraag? Komt dat door parallellen met onze tijd, waarin in verschillende landen verschuivingen lijken plaats te hebben van een democratie naar een meer autocratische vorm van bestuur? Bij een enkele ouder zal deze parallel zeker in het achterhoofd hebben meegespeeld.

Een mooie bijkomstigheid is de constatering dat we nu net de Idus van maart achter de rug hebben. Deze dag gaat terug op 15 maart 44 v. Chr., de datum waarop Julius Caesar werd vermoord door een groep senatoren. Van Caesar werd de alleenheerschappij nog niet geaccepteerd. Zijn adoptiefzoon Octavianus Augustus nestelt zich 17 jaar later op de troon waarop hij tot zijn dood in 14 n. Chr., 41 (!) jaar later, zou blijven zitten. En hij stierf ook nog eens een natuurlijke dood, wat onder de latere Romeinse keizers geen gewoonte bleek te worden, zoals Fik Meijer duidelijk maakt in zijn boek Keizers sterven niet in bed (Amsterdam, 2002).

Misschien dat bij die ouders ook wel meespeelt dat overgangen sowieso interessante perioden zijn in een mensenleven. We maken niet voor niets een groot feest van, bijvoorbeeld, diploma-uitreiking en bruiloft.

Transities krijgen daarom vaak veel aandacht. Zo bleek er in de afgelopen weken interesse in de media te zijn voor teruglopende leerlingenaantallen op een aantal categorale gymnasia. De maatregelen die sommige van die scholen nemen zijn ook opmerkelijk, zoals het mogelijk maken om in de bovenbouw zonder Grieks of Latijn in het profiel een atheneumdiploma te behalen, en dat op een school die al decennia uitsluitend gymnasiumdiploma’s aanbiedt.

Aleid Truijens schreef een lezenswaardige column over die terugloop in de Volkskrant (17-2-2025), waarin zij aangeeft dat er voor leerlingen die graag leren, ook andere keuzes zijn, zoals tweetalig onderwijs of een technasium. Kenmerk van deze scholen is wel steeds de kleinschaligheid. Daar voelen leerlingen zich in thuis, wat te begrijpen is. Op een school die zo’n omvang heeft dat leerlingen en docenten elkaar echt kennen, voelen de leerlingen zich gezien en gekend. Om met Aleid Truijens te spreken: “Zo’n school gun je ieder kind.”

En juist daarvan zijn de classici zich zeer bewust. Wij weten ook dat we met het onderwijzen van ‘onze’ talen en culturen een bijdrage leveren aan de bewustwording van leerlingen over de huidige maatschappij. De machtige verhalen, de sterke beelden en de belangrijke vragen die steevast deel uitmaken van ons onderwijs, blijken bij leerlingen aan te slaan en de behoefte op te roepen daarover na te denken.

En niet alleen bij tieners, maar ook bij hun ouders, zoals duidelijk wordt uit de vraag waarmee de deelnemers aan de Oudercursus mij op pad hebben gestuurd. Geen van deze cursisten heeft een gymnasiumopleiding, maar allemaal zijn ze geraakt door de taal en door wat ze nu weten over het dagelijks leven in de oudheid.

Ter afsluiting van deze editie van onze Nieuwsbrief ben ik de lezer nog een mededeling verschuldigd. Ook voor mij is een periode van verandering ingegaan. Op vrijdag 21 maart loopt mijn termijn als voorzitter van de Vereniging van Classici in Nederland (VCN) af. Het eerstvolgende voorzitterswoord zal dus geschreven worden door mijn opvolger. Ik zie daarnaar uit!

Bij dezen dank ik graag de redactie van deze Nieuwsbrief voor de ondersteuning en de ruimte die zij mij boden om deze bijdragen te schrijven. Maar ik bedank vooral de lezer. Als lezer bent u een onmisbare schakel in het uitdragen van de krachtige boodschap van de Klassieken. Ik hoop er samen met u nog heel lang van te mogen genieten.

Valete!