Stad en platteland

Er gaapt een kloof tussen stad en platteland, zo werd althans rondom de Provinciale Statenverkiezingen beweerd. Hoewel het Sociaal-Cultureel Planbureau (SCP) in mei het bestaan van deze kloof ontkent, heeft het plaatje zich de afgelopen maanden gevestigd in de beeldvorming. Vanuit de machtige stad zou men te weinig rekening houden met het kwetsbare platteland. Maar: wat is precies stad, en wat platteland? De Griekse historicus Herodotos maant ons tot voorzichtigheid in ons denken.

Het onderscheid tussen stad en platteland lijkt vooral gegrond in waardeoordeel. De stad is de ruimte van vooruitgang, het platteland de plek voor stilstand. In steden is het druk: er wordt gewerkt, geld verdiend, gestudeerd, ontwikkeld. Op het platteland gebeurt minder: alles blijft het bescheiden zelfde. De stad leidt, het platteland volgt. Het gevoelsmatige onderscheid zal van alle eeuwen zijn. Maar de grote vraag is: wát geldt tegenwoordig als stad, wat gaat door voor platteland?

Hoewel Amsterdam en Groningen allebei steden zijn, is Amsterdam zonder meer ‘stad’. Groningen is daarentegen ‘platteland’, zo wil het in de publieke opinie. Dat is echter niet altijd zo geweest: de Hanzesteden langs de Zuiderzee en Waddenzee waren ooit het economisch powerhouse van de prille Nederlanden, terwijl Amsterdam een vissersdorp bleef. Daarvoor waren de kaarten weer anders geschud. De eerste ‘echte’ stad was het Romeinse Nijmegen; Maastricht gold als goede tweede. De Randstad stond toen nog half onder water.

De Griekse geschiedschrijver Herodotos wist als geen ander hoe dit ‘rad van fortuin’ kon draaien: ‘Ik weet dat menselijke voorspoed nooit op dezelfde plaats blijft’, schrijft hij in zijn Historieën.(Hist. 1.5)Als historicus legt hij de nadruk graag op de belangrijkste spelers op het bord. Maar op wie moet je dan letten? Op de stad, of het platteland?

Zijn oplossing voor dit probleem is er een van nuance en eerlijkheid. Het is een les waar ook wij wat aan hebben: ‘Ik zal beide gelijkwaardig behandelen’, stelt Herodotos in de inleiding van zijn werk. De grote steden van vroeger zijn nu immers klein. Wat belangrijker is: de kleine steden van nu zijn misschien later weer groot.

Herodotos kan zo aanzetten tot bescheidenheid voor grote steden, en ambitie voor het platteland. Bovenal roept hij iedereen op tot eerlijkheid en voorzichtigheid: what goes around, comes around. Besteed overal evenveel aandacht aan!