Niemand snapt de “abl abs”

Klassieke talen dichten kloven in Amsterdam Zuidoost

4 maart 2021 | Klassieken verbinden ook Amsterdam. Hoewel Amsterdam meerdere (hoog aangeschreven) gymnasia op de kaart heeft staan, viel docent Kurano Bigiman grote leemte op ter hoogte van Amsterdam Zuidoost. Men deed alsof de leerlingen uit Zuidoost geen interesse hadden voor het gymnasium. In vertrouwen op de aantrekkingskracht van de klassieke talen en het gymnasium bracht Bigiman de klassieke talen naar achtste groepers, en nodigde hen uit op een nieuw te vormen gymnasium. Twee jaar verder bewijst het gymnasium op het Ir. Lely Lyceum met verve het tegendeel van de aanname dat de interesse naar Grieks en Latijn het probleem is. Als drijvende kracht achter het initiatief werd Bigiman onlangs benoemd tot Amsterdammer van het jaar.

Als docent aan het Vossius Gymnasium in Amsterdam viel het Kurano Bigiman op dat er in Zuidoost geen onderwijs in de klassieken werd gegeven. Onterecht werd aangenomen dat de oorzaak bij de leerlingen lag: die zouden geen interesse hebben. Maar willen leerlingen uit Zuidoost les in Grieks en Latijn, dan moeten ze – iedere schooldag –  onaanvaardbare sociale en culturele afstanden overbruggen. Uitgaand van ambitie en interesse bij leerlingen, en bouwend op de aantrekking en uitdaging van Grieks en Latijn zette Bigiman twee jaar terug een gymnasium op dichtbij zijn doelgroep, aan het Ir. Lely Lyceum in de Zuidoost. Op het aanbod van het klassiekenonderwijs gaan nu steeds meer leerlingen enthousiast in.

Pad naar de toekomst via het gymnasium

Het begon voor Bigiman met een telefoontje van een oud-collega van het Vossius Gymnasium, die inmiddels rector was op het Lely Lyceum in de Bijlmer. De school heeft expliciet als missie om leerlingen met vergrote kansen de toekomst in te sturen – bijvoorbeeld naar een academische opleiding. Een gymnasium sluit goed op die opdracht aan, zo bleek uit inleidende telefoongesprekken tussen Bigiman en zijn oud-collega. Drie jaar geleden bezocht Bigiman daarom meerdere groepen 8 uit Amsterdam Zuidoost. Hij gaf masterclasses Grieks en Latijn, als kennismaking met het gymnasium. Een aantal leerlingen werden gegrepen, en gingen na de masterclasses door met het eerste jaar gymnasium. Inmiddels zijn er drie jaarlagen: vijf derdeklassers, twaalf tweedeklassers en twintig eersteklassers.

Bij Latijn en Grieks begint iedereen bij nul

Bigiman is eerlijk over Grieks en Latijn: het is cognitief veeleisend, en daarom exclusief. Maar in de klassieke talen ligt ook een grote gelijkheid. Iedereen begint bij nul: niemand heeft een taalachterstand omdat ouders thuis wel of geen Latijn spreken. De Griekse optativus en de Latijnse ablativus absolutus (de “ablabs” voor gymnasiasten)zijn voor iedereen lastig. Geen enkele leerling zal de grammaticale hobbels van de klassieke talen direct kunnen nemen, en afkomst en opvoeding spelen daarbij dus geen rol. Ambitie en interesse wel: iedereen die zich laat charmeren door de prachtige mythen, uitdagende grammaticale puzzels en literaire hoogtepunten uit de Oudheid, kan meedoen.

Toch ziet Bigiman verschillen tussen zijn klassen op het Vossius en het Lely. Dat merkt hij met name aan de vragen die in de klas worden gesteld. Voor leerlingen op het Lely Lyceum is de maatschappelijke weerslag nooit ver weg.  Een tekst waarin slaven voorkomen (in de Oudheid heel gebruikelijk) leidt op het Vossius niet direct tot vragen. Op het Lely willen leerlingen direct weten hoe slavernij in de Oudheid werkte, wat de maatschappelijke status van slaven was, enzovoorts. Bij de mythe van Sisyphus (een schelm in de Griekse onderwereld gedwongen voor eeuwig zijn rotsblok een heuvel op te duwen, waarna het weer naar beneden rolt) vragen de leerlingen op het Vossius zich af: waarom doet Sisyphus dat nog? Waarom laat hij het niet gewoon zitten? Voor de leerlingen op het Lely is het helder: werk moet gedaan.

Verschillend verbinden

De verschillende vragen en antwoorden die Bigiman op het Vossius en het Lely hoort, helpen hem zijn lessen te verbeteren. Toch probeert hij wel dezelfde lessen te geven: komen de vragen bij de ene groep niet vanzelf op, waar de andere groep ze wel stelde, dan legt hij ze zelf op tafel. Dat de teksten uit de Oudheid vragen oproepen, dat hoort er volgens Bigiman niet alleen bij, dat hoort zo. De spanning tussen  wat ‘eigen’ en ‘vreemd’ is, zit diep in de klassieke teksten zelf, en ook diep in ons. Dat de spanning tussen vreemd en eigen op meer en nieuwe manieren naar voren kan komen, is voor Bigiman dus een groot voordeel. Zo wordt de kracht en wendbaarheid van de klassieke teksten opnieuw duidelijk. Soms zijn de teksten echter ook gewoon “grammaticaal illustratiemateriaal”: Bigiman koos in zijn studie al voor de taalkunde en de grammatica van het Latijn en Grieks. Rijtjes, vervoegingen en verbuigingen blijven rotsvast onderdeel van iedere gymnasiumopleiding.

Toekomende tijd

In 2023 komt voor Kurano Bigiman en zijn leerlingen het moment van de waarheid: dan verlaat de eerste generatie gymnasiasten het Lely, op weg naar de toekomst. Bigiman hoopt met zijn lessen Latijn en Grieks te hebben bijgedragen aan wat, zo zegt hij, vroeger verheffing heette, nu empowerment. Aan het gymnasium, het moet gezegd, kleeft nu een wat exclusief imago: Latijn en Grieks zijn de grootste vakken in de examenwetgeving. Maar of dat elitaire zo blijft of niet, Bigiman wil het Gymnasium open gooien voor iedereen. Iedereen moet toegang hebben tot het imago van het gymnasium. Zo kan de ambitie en interesse van leerlingen overal zijn weg vinden, ongeacht of die weg in de Bijlmer of Oud Zuid begint. Voor steeds meer leerlingen loopt de weg naar de toekomst daarom langs de Klassieken. Zo blijft ons heden niet alleen verbonden met de oudheid, maar wordt – heel concreet –  ook Amsterdam een meer verbonden stad. Met het gymnasium aan het Ir. Lely Lyceum draagt Bigiman de verbindende kracht van de Klassieken uit in Amsterdam. Dat is niet onopgemerkt gebleven: op 14 februari werd Bigiman uitgeroepen tot Amsterdammer van het jaar.


'Niemand snapt de “abl abs”' has no comments

Geef als eerste commentaar hierop!

Wil je jouw gedachten delen?

Your email address will not be published.

Deze website is onderdeel van de Vereniging Classici Nederland en gerealiseerd door AdCon Online Marketing.