Godsdienstvrijheid

In hun grote rijk was het bijna onvermijdelijk dat de Romeinen te maken kregen met een veelheid van godsdiensten. Ze gingen daar de eerste eeuwen heel praktisch mee om. Ze namen bijvoorbeeld goden van buurvolken op in hun eigen geloof of boden vijanden de gelegenheid om hun goden voortaan hun gunsten aan Rome te laten schenken.

Het Romeinse geloof telde enkele tientallen belangrijke en minder belangrijke goden. De Romeinen ontleenden hun geloof voor een groot deel aan de Grieken – voor elke Griekse god is een Romeinse tegenhanger – en ook aan de Etrusken. Naast het eigen geloof kon in het Romeinse rijk bijvoorbeeld ook de Mithrascultus bloeien, afkomstig uit Perzië en om de een of andere reden vooral populair in het leger. Het Jodendom was binnen het Romeinse rijk een klein, oud geloof, dat door de keizer was erkend en waarvan de aanhangers de Romeinse goden niet hoefden te vereren.

Anders was dit met het Christendom, dat geen andere goden aanvaardde en als doel had mensen te bekeren. De Romeinse keizers, die hun macht ontleenden aan de goden en zelf als god werden vereerd, beschouwden de groeiende populariteit van het christendom als een bedreiging. Keizer Nero was de eerste die christenen vervolgde. Na een grote brand, naar verluidt aangestoken door de keizer zelf om ruimte te maken voor grootste bouwwerken, gebruikte hij de christelijke minderheid als zondebok. De eeuwen erna kwamen christenen op de meest gruwelijke manieren aan hun einde: ze werden onthoofd, verbrand, voor de wilde dieren gegooid en wat al niet meer.

De Romeinse keizer Constantijn maakte een einde aan de vervolging van christenen. Hij vaardigde in 313 het Edict van Milaan uit, waarin de godsdienstvrijheid in het Romeinse rijk werd vastgelegd. Hij deed dat nadat hij in 312 een militaire overwinning had geboekt die hij naar eigen zeggen te danken had aan de god van de christenen die in een visioen aan hem verscheen. Constantijn werd zelf de eerste christelijke keizer. In 380 na Christus verklaarde keizer Theodosius het christendom tot staatsgodsdienst en was het weer gedaan met de godsdienstvrijheid.