Euroclassica London: Klassieken en Klassenstrijd

Hoewel het Romeinse Rijk ooit heel Europa besloeg, is haar nalatenschap per land verschillend. Hoe kijken classici uit verschillende landen tegen het klassieke onderwijs aan? In augustus kwamen classici uit heel Europa samen op een congres in Londen, om met elkaar te discussiëren over deze vraag.  En dan meer specifiek: op welke manier spelen de klassieken een rol in het onderwijs in het Verenigd Koninkrijk? VCN-voorzitter Jet van Gelder schreef een verslag.

Het zal voor niemand als een verrassing komen dat Engeland een systeem kent van public schools (een eufemisme: hiermee worden de privé-scholen of kostscholen bedoeld) en comprehensive schools. De verhouding tussen beide is misschien minder bekend: staatsonderwijs gaat naar 93% van de leerlingen, 7% is kostschool. Nog minder bekend is misschien dat onderwijs in de klassieke talen eigenlijk voorbehouden is aan de privé-scholen (ik vermijd de term public schools maar even, omdat dit zo verwarrend is). Hoe dat zo gekomen is werd ons onder andere door Steven Hunt, vakdidacticus van de Universiteit van Cambridge, en Edith Hall van King’s College London, uit de doeken gedaan.

Vanaf ongeveer 1780 was scholing in de klassieke talen essentieel voor een succesvolle academische opleiding in Oxford of Cambridge, maar ook voor een goede carrière en zelfs voor een goed huwelijk. In die hoedanigheid bleef het voorbehouden aan de ‘happy few’, en dat wisten de Engelsen vol te houden tot 1944. In dat jaar werd de Butler Education Act aangenomen, die het minder bedeelde leerlingen mogelijk maakte om via grammar schools alsnog klassiek onderwijs te volgen. Niet velen konden daar – financieel – gebruik van maken, maar de mogelijkheid was er ten minste. Na relatief korte tijd, in 1975, volgde een nieuwe ontwikkeling: grammar schools moesten óf onafhankelijk worden (dat wil zeggen dat ze lesgeld moesten gaan vragen en zo feitelijk privé-scholen werden) of ze moesten comprehensive school worden – waarbij geen onderscheid in toelating van leerlingen plaatsvindt. Bij deze laatste groep verdwenen de klassieke talen in veel gevallen. Kortom: onderwijs in de klassieke talen is grotendeels voorbehouden aan leerlingen van wie de ouders kunnen betalen voor het onderwijs – en het gaat hier in de meeste gevallen om enorme bedragen. Daarmee zijn de klassieke talen in Engeland dus met recht elitair te noemen.

Een enthousiaste groep classici en niet-classici verzet zich hiertegen en betoogt dat de klassieken een waardevolle aanvulling kunnen zijn voor leerlingen met een taalachterstand. In deze strijd worden zij geholpen door nieuwe doelstellingen van de regering. Uit PISA-onderzoeken heeft men geconcludeerd dat het Engelse taalonderwijs ver onder de maat is en de overheid wil inzetten op spelling, interpunctie en grammatica. En zo is er nu een hele beweging ontstaan voor het onderwijzen van Latijn en klassieke cultuur in het primair onderwijs! Wij hoorden vertegenwoordigers van de zogenaamde Minimus-serie spreken (een methode die al in meerdere talen vertaald is), maar ook van de gratis online methodes Classics for All (www.classicsforall.org.uk ) en Hands-up-Education (www.hands-up-education.org).  Met name deze laatste twee maakten grote indruk op mij: volledig gedifferentieerde, online methodes Grieks én Latijn, die door leraren in het basisonderwijs in modules gegeven kunnen worden. De methodes gaan uit van de klassieke geschiedenis/cultuur die vaak tóch al in het basisonderwijs gegeven wordt en voegen daar een taalniveau aan toe. De initiatiefnemers van deze methodes besteden veel tijd en aandacht aan het werven en trainen van de leraren, die zich vaak onzeker voelen. Via Facebook en online, maar ook door bezoeken aan basisscholen, worden leraren op- en begeleid. Een bijzondere docent klassieke talen uit Blackpool, een van de grootste achterstandsgebieden van Engeland, vertelde ons hoe hij stap-voor-stap succes boekt bij leraren in het basisonderwijs in die regio, hoe dit leerlingen helpt zich te verbeteren in alle vakken en hoe nu de eerste leerlingen uit deze groepen daadwerkelijk naar de universiteit gaan. Ik vond dit geweldige presentaties en werd enthousiast van het idee!

Na ruim een dag van activistische classici van de comprehensive schools, was de afsluitende lezing door Victoria Bingham, directrice van een privé-school en zelf classica. Haar speech was lang, maar buitengewoon inspirerend. Na afloop heeft zij haar tekst ter beschikking gesteld en deze is op de website van de VCN terug te lezen via (link). Lees vooral de passage over classici, die vaak zo kritisch overkomen in het onderwijs. Als een schoolorganisatie met nieuwe ideeën komt, protesteren de classici vaak met vragen als ‘ja, maar hoe moet dit dan? Of dat?’ Volgens Bingham een gevolg van de analytische helicopterview die classici nu eenmaal eigen is: zij overzien een ontwikkeling snel – en begrijpen welke praktische consequenties dit heeft. Beslist een passage om uw leidinggevende te laten lezen voorafgaand aan het functioneringsgesprek!