De lente: tijd voor tragedie

Het voorjaar, met de eerste rokjesdag en de ontluikende natuur, lijkt het ideale jaargetijde voor een romcom, maar in de Griekse oudheid was het bij uitstek het jaargetijde voor de tragedie. Het voorjaar was de tijd dat in Athene de grote Dionysia werden gehouden, de festiviteiten ter ere van Dionysos, god van de wijn en de vruchtbaarheid van de natuur.

De Dionysia van Athene duurden zes dagen. Naast spelen, optochten en offerdiensten vormde theater de ruggengraat van het festival, met als belangrijkste stukken de tragedies. Aan het eind werd de beste tragedie uitgekozen. Tot de winnaars behoorden grote namen als Sophocles (met Antogine) en Euripides (met Medea).

Aristoteles beschreef in zijn standaardwerk Poetica de opbouw en werking van een goede tragedie. Volgens Aristoteles draait het er allemaal om dat een van de hoofdpersonen een grote fout maakt, waaronder iedereen – inclusief de dader – te lijden heeft. In een goede tragedie werkt het zo dat de toeschouwers die fout niet veroordelen, maar dat lijden vooral ook ondergaan, bang zijn of verdriet hebben, en zo meelijden met de personages op het toneel. Juist door dat meelijden kan toneel een zuiverende werking hebben op de ziel: de katharsis. Zo ga je nadenken over je eigen emoties.

In het moderne theater, de literatuur en de film zijn de contouren van de katharsis nog steeds te vinden. Denk aan films als The Shawshank Redemption en American Beauty en, misschien wel de duidelijkste meelijdfilm aller tijden, Lord of the Rings.

Afbeelding: ‘De grote Dionysia van het Leidse gymnasium‘.