Het Orakel van Delphi

Het Orakel van Delphi

Wat heeft de toekomst voor mij in petto? Die vraag hield de mensen in de Griekse oudheid ook al bezig. Zij konden voor antwoorden terecht bij het Orakel van Delphi. In een tempel op de helling van de berg Parnassos zat een bijzondere priesteres, de Pythia, die onder invloed van bedwelmende gassen antwoord gaf op de vragen die haar werden gesteld. Of antwoord – eigenlijk was het onverstaanbaar gebrabbel. Enkele daarvoor aangestelde priesters vertaalden de klanken van de Pythia naar een meer begrijpelijke boodschap.

Het heiligdom van Delphi was gewijd aan Apollo, de god van de zon. Hij kon zien wat gewone stervelingen ontgaat. Koningen, staten en particulieren konden bij het Orakel terecht voor raad. Soms kwamen ze bedrogen uit als ze die opvolgden, want de antwoorden waren vaak voor meerdere interpretaties vatbaar.

Bekend is het voorbeeld van koning Croesus van Lydië, die het Orakel bezocht met de vraag of hij een oorlog tegen de Perzische koning Cyrus de Grote moest beginnen. Als antwoord kreeg hij dat in dat geval een groot rijk ten onder zou gaan, en dat heeft Croesus geweten. Hij interpreteerde de uitspraak van het orakel precies verkeerd: zijn eigen koninkrijk Lydië werd een provincie van Perzië en zelf belandde Croesus op de brandstapel – waarvan hij trouwens werd gered door een plotselinge heftige regenbui, maar daar had geen orakel iets mee te maken.

De christelijke Romeinse keizer Theodosius wilde afrekenen met alle voor-christelijke religieuze activiteiten in zijn rijk en maakte tegen het eind van de vierde eeuw na Christus een einde aan de praktijken van het orakel.

Hoe kwam de Pythia nu precies aan haar goddelijke inblazingen? De meest geciteerde bron hierover is Plutarchus, die zelf een tijd lang als priester aan het orakel was verbonden. Plutarchus vertelt dat de Pythia onder invloed stond van bedwelmende dampen uit de bron van Castalia.

Het echte heiligdom lag in een ondergrondse ruimte onder de tempel. In 2001 toonden onderzoeken aan dat de rotsige bodem rond het orakel etheen bevat, ook wel bekend als ethyleen. Inderdaad is dat een gas waar je high van wordt. Plutarchus heeft het over een zoetige geur in de tempel en dat is precies de geur van etheen. De Amerikaanse anesthesiste Isabelle Herb stelde in het begin van de twintigste eeuw vast dat je, blootgesteld aan een te hoge dosis etheen, de controle verloor over je ledematen, vreemde klanken begon uit te stoten en er zelfs aan dood kon gaan. Ook Plutarchus rapporteert dit soort verschijnselen en meldt dat de Pythia geen lange levensverwachting had.

Het Orakel van Delphi is het bekendste en drukste bezochte van de Griekse orakels. De resten van het Orakel van Delphi zijn nu een toeristische attractie.

Waarom is dit verhaal nu nog steeds belangrijk?

Houvast en greep op je leven zijn diep menselijke behoeften, en dus willen mensen ook vandaag de dag nog steeds graag weten wat de dag van morgen brengt. Veel kranten en bladen hebben een horoscoop, en wie overdag zit te zappen komt altijd wel een toekomstvoorspeller tegen.

Maar het blijft niet bij horoscopen en koffiedikkijkers. Ook in de wetenschap en techniek is voorspellende waarde een factor. Econometristen vatten de werkelijkheid in modellen en formules om te kunnen voorspellen hoe bijvoorbeeld koersen of de werkloosheid zich ontwikkelen, de medische wetenschap zoekt naar methoden om de werkzaamheid van medicijnen te voorspellen, en denk eens aan het weer.

Welke vragen roept dit verhaal op?

De voorspelling gaat een bloeiende toekomst tegemoet. Het gebruik van big data zal de komende decennia een heel nieuwe dimensie geven aan de wetenschappelijke voorspelling. Steven Spielberg schetste een akelig beeld van de nabije toekomst in zijn film Minority Report, waarin politiemensen voorspellen wie zich in de toekomst aan strafbare feiten schuldig zal maken. Met erfelijkheidsonderzoek kunnen medici voorspellen of je een bepaalde ziekte krijgt of niet. Greep op de toekomst, ja, maar wanneer houden voorspellingen op bij te dragen aan ons geluk? En willen we alles wat we te weten kunnen komen ook echt weten?