De Bello Gallico – Caesars zelfverheerlijking

De Bello Gallico, Julius Caesars verslag van zijn oorlog tegen de Galliërs, is een belangrijke bron voor historici, maar ook een mooi staaltje van propaganda. Zoals elke Romeinse generaal schreef Caesar verslagen van de oorlog in opdracht van de senaat. Caesar gebruikte zijn verslagen echter ook om een rooskleurig beeld van zichzelf en zijn roemrijke daden neer te zetten en nam het niet altijd even nauw met de waarheid. Ook opvallend: hij schreef De Bello Gallico in de derde persoon. Het gaat voortdurend over ‘Caesar’, niet over ‘ik’ – op die manier plaatst hij zich als schrijver in de rol van ‘objectieve’ waarnemer.
Kijk bijvoorbeeld eens hoe hij zichzelf neerzet in boek 2. Caesar blijkt een perfecte multitasker in een veldslag tegen de Nerviërs, de Atrebates en de Viromandui: ‘Caesar moest alles tegelijk doen: de purperen vlag hijsen, wat het sein was telkens als men te wapen moest lopen, de soldaten terugroepen van het schanswerk, diegenen die een beetje te ver vooruit waren gegaan om het materiaal voor de wal te gaan halen terughalen, de slaglinie opstellen, de soldaten aanmoedigen en het teken met de krijgstrompet geven’.
Caesar zette heel bewust een positief beeld van zichzelf neer. Hij gebruikte zijn verslagen om de publieke opinie in Rome te beïnvloeden en deed daar zijn voordeel mee in zijn latere machtsstrijd met Pompeius. Daaruit kwam Caesar als winnaar tevoorschijn. Intussen horen we in De Bello Gallico bijna niets over de vele duizenden Galliërs die de dood vonden in deze oorlog.

Vandaag de dag wordt Caesar vaak neergezet als een ijdeltuit, denk aan de stripverhalen van Asterix en Obelix. Feit is dat hij zich, met zijn enorm aanwezige neus, als eerste leider ooit liet afbeelden op de voorkant van een munt, met zijn naam erbij. Ook goede propaganda trouwens.

Waarom is dit verhaal nu nog steeds belangrijk?
Je hoeft maar om je heen te kijken om te zien dat veel leiders graag in de schijnwerpers staan en de publiciteit gebruiken om een positief beeld van zichzelf neer te zetten. We zien president Vladimir Poetin van Rusland als toonbeeld van de sterke man; hij duikt klassieke amfora’s op, schiet beren, is een veel scorende ijshockeyer en onderwerpt niet-presterende ambtenaren persoonlijk aan een indringend kruisverhoor. Zijn Amerikaanse tegenhanger Donald Trump is verwikkeld in een vete met de media en heeft het een stuk lastiger. Maar hij heeft gelukkig Twitter om zichzelf op te hemelen.

Welke vragen roept dit verhaal op?
Alle machthebbers – of het nu dictators zijn of democratisch gekozen leiders – hebben belang bij goede beeldvorming, om in het zadel te blijven of om te worden herkozen. Nieuws van of over machthebbers verdient het dus altijd om kritisch te worden bekeken. In een democratische rechtsstaat wordt die rol voor een belangrijk deel vervuld door de pers, die dus ook wel bekend staat als ‘waakhond van de democratie’. Waar je je nieuws ook vandaan haalt, het is altijd de moeite waard om jezelf de vraag te stellen: wie heeft er nu eigenlijk belang bij dit nieuws?